Dendrochronologie

Dendrochronologie is de studie van het groeigedrag van bomen in de tijd. In Nederland wordt dendrochronologisch onderzoek voor het cultureel erfgoed door diverse ondernemingen en onderzoekers in binnen- en buitenland uitgevoerd. Het is belangrijk dat dit onderzoek goed wordt uitgevoerd. Hier vindt u meer praktische informatie om u daarmee op weg te helpen. 

Dendrochronologie is de studie van jaarringen in houtige gewassen. Het wordt ingezet om oud hout te dateren, om de herkomst ervan te bepalen en om het vroegere klimaat en landschap te reconstrueren. Zulk onderzoek kan belangrijke informatie opleveren voor archeologen, maar ook voor restauratoren, historisch geografen, bouwhistorici, kerkbeheerders, historici, kunsthandelaren en anderen. Dendrochronologie is de meest precieze natuurwetenschappelijke dateringstechniek die er is. Dendrochronologische datacollecties bevatten waardevolle informatie over de bewoningsgeschiedenis, de sociale economie, het klimaat en houttechnologie, en het historische landschap en het gebruik daarvan. 

Het vastleggen, onderbouwen en delen van dendrochronologische gegevens is belangrijk voor ons cultureel erfgoed. Belangrijk onderdeel van dendrochronologisch onderzoek is het ontwikkelen van referentiekalenders op basis van nieuwe meetdata. Door voortschrijdend inzicht komt het regelmatig voor dat hout, dat eerder als ‘ondateerbaar’ werd bestempeld, alsnog kon worden gedateerd.

Handreikingen

Een gezamenlijke uitgave van SIKB, de stichting ERM en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed speciaal voor opdrachtgevers van dendrochronologisch onderzoek:

Handreiking Dendrochronologie voor Archeologie, Bouwhistorie en Roerend Erfgoed
Checklist voor de opdrachtgever 
Informatieblad monstername

Het agentschap Onroerend Erfgoed Vlaanderen ontwikkelde de handleiding Dendrochronologie en Erfgoedonderzoek

Voor opdrachtgevers van dendrochronologisch onderzoek is een betrouwbaar eindresultaat essentieel. Dit bereikt u door samen te werken met een dendrochronoloog die werkt volgens de internationaal ontwikkelde richtlijn Dendrochronological Data in Archaeology: A Guide to Good Practice

In oktober organiseert SIKB samen met de stichting ERM en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een multidisciplinaire bijeenkomst Dendrochronologie.

Symposium dendrochronologisch onderzoek

Ons houten geheugen: En hoe jaarringen honderden jaren geschiedenis in beeld brengen

‘Nooit geweten dat een verrotte balk zoveel verhalen kan vertellen’, stelde een erfgoedadviseur verrast vast na afloop van het symposium over dendrochronologie. En voor een restaurator ‘werd een stukje hout opeens een foto en een film waarin honderden jaren geschiedenis bleken te zijn vastgelegd’. Het enthousiasme van de deelnemers aan de multidisciplinaire bijeenkomst dendrochronologie op 2 november klonk lang door. En allen deelden de eerder uitgesproken stelling hoezeer dendrochronologie kan bijdragen aan meer samenwerking tussen tal van disciplines en tussen ‘erfgoedfamilies’ – en ook hoe noodzakelijk die synergie is.

Klik hier voor het verslag van deze bijeenkomst.

Hieronder staan enkele presentaties:
‘Hoe dendrochronologisch onderzoek hout snijdt voor een kunsthistoricus en restaurator’, door Leonore van Sloten (conservator Rembrandthuis)
Piramides van de polder Dendrochronologisch onderzoek aan stolpboerderijen in Noord-Holland, door Dieuwertje Duin (Gemeente Hoorn)
Een handreiking voor de praktijk, ‘Waarop moet ik letten als ik een dendrochronologisch onderzoek laat uitvoeren?’ – door Esther Wieringa (SIKB, ERM)